Sporen van strijd in 1896: een tijd van macht en gevaar
Tijdens de Scramble for Africa – de koloniale wedloop om Afrika – streefden tal van Europese mogendheden ernaar om zo veel mogelijk van het Afrikaanse continent te beheersen. Groot-Brittannië was daar geen uitzondering op. Met als doel een rechtstreekse verbinding te creëren met het vruchtbare land rond het Victoriameer, startten de Britten in 1896 met de aanleg van een spoorlijn tussen de kuststad Mombasa en Kampala. Deze link met Oeganda bood hen de mogelijkheid om zowel soldaten als goederen te transporteren en zo hun greep op het Victoriameer – de bron van de Nijl – te verstevigen. Vanwege een tekort aan lokale arbeidskrachten in het destijds dunbevolkte Kenia, werden maar liefst 32.000 Indiërs ingezet bij de bouw van dit immense project.
‘Lunatic Express’: de arbeiders moesten in Kenia rails leggen over bergen, door valleien en moerassen, terwijl levensgevaarlijke dieren op de loer lagen.
Tijdens de bouw van de spoorweg kreeg deze al snel de bijnaam ‘Lunatic Express’: de arbeiders moesten in Kenia rails leggen over bergen, door valleien en moerassen, terwijl levensgevaarlijke dieren op de loer lagen. Alsof dat nog niet genoeg was, voegden zich daar ook nog eens tropische ziekten bij, en hallo narigheid en ellende! Het is dan ook niet verrassend dat tijdens dit huzarenstukje (dat vijf jaar duurde) bijna 2.500 mensen het leven lieten door ongelukken, ziektes, aanvallen van agressieve Masai-krijgers en confrontaties met wilde dieren.
Terreur van Tsavo: Bloeddorstige leeuwen
Gedurende negen maanden van de bouw werden de constructiewerkers in de omgeving van Tsavo in het binnenland geteisterd door twee mannelijke leeuwen. Nacht na nacht werden Indiase arbeiders uit hun tenten gesleurd en als prooi verslonden. Het kamp kreeg al snel de sinistere bijnaam “the human butcher shop”… luguber! Naar verluidt werden er al 135 werkers op gruwelijke wijze vermoord voordat het projectleider kolonel Patterson eindelijk slaagde in zijn missie om het leeuwenpaar neer te schieten.
Normaal gesproken staan mensen niet op het menu van een leeuw. Daarom zijn er verschillende theorieën die proberen te verklaren waarom deze bloeddorstige dieren de arbeiders aanvielen. Sommigen geloven dat mensen favoriet waren bij deze leeuwen vanwege de nabijheid van de slavenroute. Langs deze route waren dode, zieke of gewonde slaven al langere tijd makkelijke prooien. Anderen schrijven het gedrag van de leeuwen toe aan een ontstoken tand: mensen waren voor een van de leeuwen misschien makkelijker te verorberen dan zijn normale prooi.
Fast forward: Hoe gaat het nu met de trein in Kenia?
Na de voltooiing van de bouw keerden de meeste Indiërs terug naar hun thuisland, maar zo’n 6.700 mensen besloten in Kenia te blijven en vormden een Indisch-Afrikaanse gemeenschap. Hun invloed is duidelijk zichtbaar in de culinaire scene van het land: hallo samosa’s en chapati’s! Na decennia van passagiers- en goederenvervoer werd de Uganda Railway na de onafhankelijkheid van Kenia in 1963 verwaarloosd. Ondanks de slechte staat van de rails en de extreem onbetrouwbare reistijden, bleef deze trein een populair vervoermiddel onder toeristen vanwege de authentieke Keniaanse charme die schuilging in de onzekerheid van de reis. In 2016 duurde de rit van Nairobi naar Mombasa maar liefst een volledige dag (24 uur, een nieuwe definitie van ‘op je gemakje!’), terwijl deze reis in de jaren ’80 slechts 12 uur duurde. Bovendien was er een aanzienlijke afname in het goederenvervoer.
Aan alles komt een eind… in april 2017 eindigt het verhaal van de Lunactic Express voor treinreizigers.
Het einde: in april 2017 kwam er een einde aan het tijdperk van de Lunatic Express voor treinreizigers. Ondanks het vrij sombere einde wordt de spoorlijn nog steeds beschouwd als een van de grootste bouwkundige prestaties van Kenia in de afgelopen eeuw. Elk stukje ervan is opgetrokken met bloed, zweet en tranen (en helaas ook behoorlijk wat doden…). Bovendien zien Kenianen de spoorlijn als een belangrijk onderdeel van hun nationale geschiedenis vanwege de rol die het heeft gespeeld bij de oprichting van hun hoofdstad Nairobi.
Nairobi: De geboorte van een metropool
Nairobi is nog niet bepaald een oude dame. Aan het einde van de 19e eeuw was het niet veel meer dan een koud en nat bevoorradingskamp voor arbeiders van de spoorlijn. Gelegen op een hoogte van 1.700 meter boven zeeniveau, was Nairobi oorspronkelijk een moerassig gebied. De Masai noemden deze plek “enkare nyarobi”, wat “koele wateren” betekent. Niet meteen de eerste keuze voor een hoofdstad, toch? Maar al snel groeide de plaats uit tot het centrum van de spoorwegactiviteiten; in 1907 werd Nairobi gekozen als hoofdstad van het Britse protectoraat. Sindsdien heeft de stad een spectaculaire groei doorgemaakt, met grote impact op het hele land. De commissaris van het protectoraat legde de vinger op de zere plek met zijn uitspraak: “It is not uncommon for a country to create a railway, but it is uncommon for a railway to create a country.”
Dit stukje historie is niet onopgemerkt voorbij gegaan: Hollywood rook hier commercieel succes! In de film ‘The Ghost and the Darkness’ (1996) neemt Michael Douglas het op tegen dit paar agressieve horrorleeuwen. Spanning, sensatie en lekker dramatisch: best een aanrader voor je volgende filmavondje.
De verkeersjungle tussen Mombasa en Nairobi
Zoals de titel van deze alinea al suggereert, is de autoweg tussen Mombasa en Nairobi echt een belevenis. Kenianen die denken dat ze Max Verstappen zijn, maken het er niet minder chaotisch op, en die nachtelijke matatu’s vol toeristen zijn ook niet ideaal… Helaas kun je niet meer met de Uganda Railway reizen, maar je kunt hem nog wel zien liggen vanaf het gloednieuwe spoor dat de Chinezen aan het aanleggen zijn. Dit nieuwe spoor moet een snellere en betere treinverbinding worden, parallel aan het oude Britse spoor. Het traject tussen Mombasa en Nairobi is al voltooid; je reist door een gevarieerd landschap en doorkruist het Tsavo National Park. Misschien spot je zelfs leeuwen onderweg, maar laten we hopen dat er geen verre verwanten van de man-eating-lions op de loer liggen! Eén ding is zeker: deze treinreis is een fantastische ervaring en een duurzaam alternatief voor de autoweg.
Deze blog maakt onderdeel uit van Africa Inside Out.